September 28, 2022

Что такое тартание и сколько человек работало в нефтяной промышленности Узбекистана в начале XX века?

Что такое тартание и сколько человек работало в нефтяной промышленности Узбекистана в начале XX века?

В первое десятилетие XX века на территории Узбекистана активно развивалась нефтяная промышленность. К 1906 году на территории Ферганской долины функционировали: АО «Чимион»; промышленные товарищества – «Риштан», «Битум», «Камышбаши», Московская фирма «Владимир Алексеев».

В 1908 году начало действовать Среднеазиатское нефтепромышленное товарищество. Процесс нефтедобычи в то время осуществлялся тартанием.

Как сообщается в нефтяной словаре, «тартание – это способ добычи нефти из скважины на поверхность при помощи желонки. Говоря иначе, нефть вычерпывали с помощью ведра длиной 5-6 м с клапаном внизу.

Этот способ добычи нефти требовал большого физического напряжения и непрерывного труда в любую погоду с утра до позднего вечера. В результате чего большинство тартальщиков страдало профессиональной болезнью – суставным ревматизмом.

В 1912 году в горной промышленности Сырдарьинской, Ферганской и Самаркандской областей Туркестанского края было занято всего 1904 рабочих. В том числе: в нефтяной промышленности работало 526 человек.

Большинство горнопромышленных предприятий края работало круглый год. Занятые рабочие здесь были, как правило, постоянными. Это благоприятствовало формированию устойчивых промышленных кадров.

Tartanlash nima va XX asr boshlarida O‘zbekiston neft sanoatida qancha odam mehnat qilgan?

XX asrning birinchi o‘n yilligida O‘zbekiston hududida neft' sanoati faol rivojlandi. 1906 yilga kelib Farg‘ona vodiysi hududida “Chimyon” AJ, “Rishton”, “Bitum”, “Qamishboshi” sanoat shirkatlari, Moskvaning “Vladimir Alekseev” firmasi faoliyat ko‘rsatar edi.

1908 yilda O‘rta Osiyo neft sanoati shirkati ish boshladi. O‘sha vaqtda neft qazib olish jarayoni tartanlash yo‘li bilan amalga oshirilgan.

Neftga oid lug‘atda keltirilganidek, tartanlash - bu neftni quduqdan yer yuzasiga jelonka vositasi yordamida qazib olish usuli. Boshqacha qilib aytganda, neftni 5-6 metr uzunlikdagi pastki qismida klapani bor chelak yordamida tortib olishdir.

Neft' qazib olishning bu usuli ertalabdan kechgacha har qanday ob-havoda katta jismoniy kuch va to‘xtovsiz mehnatni talab qiladi. Natijada ko‘pchilik tortuvchilar kasbiy kasallik-bo‘g‘im revmatizmiga chalinadi.

1912 yilda Turkiston o‘lkasining Sirdaryo, Farg‘ona va Samarqand viloyatlarining tog‘-kon sanoatida bor-yo‘g‘i 1904 nafar, xususan, neft' sanoatida 526 nafar ishchi mehnat qilgan. O‘lkaning aksariyat tog‘-kon sanoati korxonalari yil davomida ishlagan. Bu yerda ishlaydigan ishchilar odatda doimiy ishchilar hisoblangan. Bu barqaror sanoat kadrlarining shakllanishiga zamin yaratdi.