October 6, 2022

То, без чего нашу жизнь невозможно представить

То, без чего нашу жизнь невозможно представить

Оглядитесь вокруг: нас всюду окружают полимеры. Люди одеты в синтетику, они едят из пластмассовой посуды, пишут пластмассовой ручкой, используют электротехнические приборы, смотрят телевизоры. Из синтетических полимеров состоят все пластмассовые изделия.

А когда-то человек использовал органические полимеры – камень, дерево, кость для изготовления орудий труда и оружия. Когда человек начал одеваться, то в дело пошли органические полимеры животного и растительного происхождения, например, леопардовые шкуры и тончайшие шелковые покрывала вельмож.

До середины ХIХ века человечество вполне обходилось природными полимерами, но с развитием техногенного процесса природных полимеров стало не хватать. Появилась потребность в материалах с новыми свойствами, то есть таких, которых в природе не существовало. И химики откликнулись на веление времени, научившись перерабатывать нефть и газ.

Полимеры – это материалы, основой которых являются синтетические высокомолекулярные соединения. Такие соединения еще называют пластмассой. Производство синтетических пластмасс начинается с нефтеперерабатывающего завода.

Сегодня в Узбекистане широко развито производство полимеров и пластмассы. В ближайшие годы в стране планируется создать новые химико-технологические кластеры, в которых будет налажен выпуск из природного газа полиэтилентерефталата, поливинилацетата, полипропилена и других полимеров, а также будут созданы десятки предприятий по выпуску готовых изделий из пластмасс.

Hayotimizni usiz tasavvur qilib bo‘lmaydi

Atrofga nazar soling: bizni har yerda polimerlar qurshab olgan. Odamlar sintetik kiyim kiyadi, ular plastik idishlardan ovqat yeydi, plastmassa ruchka bilan yozadi, elektrotexnika jihozlaridan foydalanadi, televizor ko‘radi. Barcha plastik buyumlar sintetik polimerlardan iborat.

Qachonlardir odamzod mehnat asboblari va qurollarni ishlab chiqarish uchun iorganik polimerlar-tosh, daraxt suyuklardan foydalangan. Odamzod kiyinishni boshlagan vaqt ish hayvon va o‘simlikning organik polimerlariga yetib bordi. Masalan, qoplon terisidan ust kiyimlar va ipakdan zodagonlar choyshablari tikilgan.

XIX asrning o‘rtalariga qadar insoniyat tabiiy polimerlar bilan qanoatlangan, ammo texnogen jarayonlarning rivojlanishi bilan tabiiy polimerlar yetarli bo‘lmadi. Tabiatda mavjud bo‘lmagan, yangi xususiyatlarga ega bo‘lgan materiallarga ehtiyoj paydo bo‘ldi. Buning natijasida neft va gazni qayta ishlashni o‘rganib olgan kimyogarlar zamon talabiga javob qaytardi.

Polimerlar – bu sintetik yuqori molekulyar birikmalarga asoslangan materiallardir. Bunday birikmalarni yana plastmassa deb ham atashadi. Sintetik plastmassalarni ishlab chiqarish neftni qayta ishlash zavodidan boshlanadi.

Bugun O‘zbekistonda polimer va plastmassalarni ishlab chiqarish keng rivojlangan. Kelgusi yillarda mamlakatimizda tabiiy gazdan polietilentereftalat, polivinilasetata, polipropilen va boshqa polimerlar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yiladigan yangi kimyo-texnologik klasterlar yaratish, shuningdek, plastmassadan tayyor buyumlar ishlab chiqaradigan o‘nlab korxonalar tashkil etish rejalashtirilgan.