August 17, 2022

Плутарх о знакомстве Александра Македонского с нефтью в Кампыртепе

Плутарх о знакомстве Александра Македонского с нефтью в Кампыртепе

Древнегреческий историк и философ Плутарх, описывая поход Александра Македонского в Индию через Среднюю Азию в первом тысячелетии до нашей эры, отмечал, что в ряде мест по течению реки Оксус (Амударья) была обнаружена темная жидкость, выступавшая на поверхность земли подобно маслу.

«Во время перехода через Вавилонию, которая вся сразу же покорилась ему, Александр более всего был поражен пропастью, из которой, словно из некоего источника, непрерывно вырывался огонь, и обильным потоком темной жидкости, образовавшим озеро. Она очень напоминает горную смолу, но столь восприимчива к огню, что загорается еще до соприкосновения с пламенем от одного только света, излучаемого огнем, и нередко воспламеняет окружающий воздух», – пишет Плутарх в своем труде «Сравнительные жизнеописания в двух томах».

Прежде, чем пойти на Индию, Александр остановился в Кампыртепе (современная Сурхандарьинская область) – в древнем бактрийском городе. Там он возвел собственную резиденцию, форпост и оборонительную стену. Город располагался на берегу Амударьи и тогда Александр впервые узнал о нефти. Вот что об этом пишет Плутарх:

«Желая показать Александру природную силу тёмной жидкости, туземцы опрыскали ею улицу, которая вела к дому, где остановился царь; затем, когда стемнело, они встали на одном конце этой улицы и поднесли факелы к местам, смоченным этой жидкостью. Она тотчас вспыхнула; пламя распространилось молниеносно, в мгновение ока оно достигло противоположного конца улицы, так что вся она казалась объятой огнем».

Добавим, что древнее городище Кампыртепа расположено в 30 км от Термеза. Оно было открыто в 1972 году известным ученым Эдвардом Ртвеладзе. Благодаря его проведенным исследованиям, мир узнал новые подробности из жизни Александра Македонского. Кампыртепу Эдвард Ртвеладзе назвал Александрия Оксианская.

Plutarx Kampirtepada Aleksandr Makedonskiyning neft' bilan tanishishi haqida

Qadimgi yunon tarixchisi va faylasufi Plutarx miloddan avvalgi birinchi ming yillikda makedoniyalik Aleksandrning O‘rta Osiyo orqali Hindistonga qilgan yurishini tasvirlar ekan, Oksus (Amudaryo) daryosi oqimi bo‘ylab qator joylarda moy singari yer yuzasiga chiqqan qoramtir suyuqlik topilganligini ta'kidlagan.

“Bobil orqali o‘tish vaqtida Aleksandrni ayniqsa, qandaydir manbadan uzluksiz otilib chiqayotgan olov va ko‘lni hosil qilgan qoramtir suyuqlikning juda ko‘p oqimi hayratda qoldirdi. U tog‘ qatronini eslatadi, lekin olovga shunchalik sezgirki, hatto olov chiqaradigan nurning alanga bilan yaqinlashishidan avval yonadi va ko‘pincha atrofdagi havoni yoqadi”, –deb yozadi Plutarx o‘zining ikki jilddan iborat “Qiyosiy hayotnoma” asarida.

Hindistonga borishdan oldin Aleksandr qadimgi Baqtriya shahri-Kampirtepa (zamonaviy Surxandaryo viloyati)da to‘xtaydi. U yerda u o‘z qarorgohi, istehkom va mudofaa devorini qurdi. Shahar Amudaryo bo‘yida joylashgan bo‘lib, Aleksandr o‘shanda ilk bora neft' haqida eshitdi. Plutarx bu haqida shunday yozadi:

«Aleksandrga qoramtir suyuqlikning tabiiy kuchini ko‘rsatishni istagan mahalliy aholi podshoh to‘xtagan uyga olib boradigan ko‘chaga uni sepdilar, qorong‘i tushgandan so‘ng ular bu ko‘chaning bir chetida turib ushbu suyuqlik sepilgan joylarga mash'alalarni olib keldilar. U shu ondayoq alangalandi, alanga chaqmoq tezligida tarqaldi, ko‘z ochib yumguncha ko‘chaning qarama-qarshi tomoniga yetib bordi, shunda hamma yoq olov bilan o‘ralgandek bo‘ldi».

Qadimiy Kampirtepa manzilgohi Termizdan 30 km uzoqlikda joylashganligini qo‘shimcha qilamiz. Uni 1972 yilda mashhur olim Edvard Rtveladze kashf etgan. Uning tadqiqotlari tufayli dunyo Aleksandr Makedonskiy hayotiga oid yangi tafsilotlarni bilib oldi. Edvard Rtveladze Kampirtepani Aleksandriya Oksianskaya deb nomlagan.